Foro Sozial Iraunkorrak Eusko Legebiltzarrean eskatu du Desagerpen Behartuen Biktimen Nazioarteko Eguna ofizialki ospa dezala

Gaur Agus Hernanek eta Nekane Altzelaik Eusko Legebiltzarrean agerraldia egin dute

Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen Batzordean Hitzartzea

Ordezkariak: Nekane Altzelai, Agus Hernan

Foro Sozial Iraunkorrari buruz

Jakingo duzuenez, Foro Sozial Iraunkorra gizarte zibileko hainbat erakundek eta helburu du norbanakoek osatzen duten espazio dinamizatzailea da, eta euskal bake-prozesua bultzatzea eta azken urteetan bizitako indarkeria-zikloaren ondorioen konponbidea eragozten duten korapiloak askatzen laguntzea.

Azken batean, lanean gabiltza 2016. urteaz geroztik, bizikidetza demokratikoaren eraikuntza oztopatzen duten korapiloak gizarte zibiletik askatzen laguntzeko.

Hala, Foro Sozial Iraunkorra erreferentzia garrantzitsua bihurtu da bake-prozesuaren testuinguruan eman diren aurrerapenetan, hala nola:

ETAren armagabetze zibila eta desegitea, biak ere nazioarteko komunitateak egiaztatuak.

Adostasun politiko, sindikal eta sozialak eraikitzea, indarkeria-adierazpen guztien biktima guztiek egiarako, justiziarako eta erreparaziorako duten eskubideari buruz, eta presoei espetxe-salbuespeneko fasea gainditzeko eta politika normalizatua aplikatzeko premiari buruz.

Zoritxarrez, oraindik lan andana dago egiteke bake prozesuan aurrera egiten jarraitzeko. Guk hiru erronka nagusi identifikatzen ditugu:

Biktimek egun oraindik bizi duten diskriminazioarekin amaitzea, egia jakiteko, justiziarako eta erreparaziorako dituzten eskubideei dagokienez.

Espetxe-salbuespeneko politika behin betiko indargabetzea eta presoei politika normalizatua aplikatzea.

Espazio sozialetatik memoria kritiko inklusiboa sustatzea, kontakizun guztiak errespetatuko dituena.

Desagertze behartuak euskal kasuan

Foro Sozial Iraunkorrak biktimen eskubideen lan-ardatzari dagokionez egiten duen lana gidatzen duten bi premisak argiak dira:

Biktima guztiek dute egiarako, justiziarako eta erreparaziorako eskubidea.

Urraketa berdinek, aitortza berbera behar dute izan.

Gaur egun, gure hitzartzean behartutako desagertzeen biktimei dagozkien eskubideak bermatzeaz mintzatuko gara. Gaur egun, euskal kasuan, gutxienez, 7 dira:

José Humberto Fouz Escobero, Jorge Juan García Carneiro eta Fernando Quiroga Veiga Coruñako hiru gazteak, Irunen bizi zirenak, Biarritz eta Donibane Lohitzune artean desagertu ziren 1973an.

Eduardo Moreno Bergaretxe edo Pertur, Behobian desagertua 1976ko uztailaren 23an.

Tomás Hernández, Hendaian desagertua 1979ko maiatzaren 15ean.

José Miguel Etxeberria Álvarez "Naparra", 1980ko ekainaren 11n desagertua.

Jean Louis Larre, 1983ko abuztuaren 7an desagertua Léonen (Landes).

Gainera, ez dezagun ahaztu Joxean Lasa eta Joxe Zabalaren kasu tragikoa. 1983ko urrian desagerrarazi zituzten eta, azkenik, 1995ean aurkitu zituzten.

Behartutako desagertzea herritarren artean izua eragiteko estrategia bat da. Praktika horrek sortzen duen segurtasunik ezaren sentsazioa ez da desagerrarazitako pertsonaren hurbileko ahaideengana mugatzen, baizik eta bere komunitateari eta gizarte osoari eragiten dio.

Argentinak, Txilek, Kolonbiak edo El Salvadorrek, esaterako, modu tragikoan jasan dute eskubide urraketa larri hori, 2020ko irailaren 3an antolatu genuen jardunaldian parte hartu zuten nazioarteko adituek adierazi ziguten bezala. Dinamika hura antolatu genuen esperientzia horiek eta kasu horiek argitzeko eta euskal kasuan aplikatzeko baliagarriak izan diren mekanismoak bertatik bertara ezagutzeko helburuarekin.

Izan ere, arestian aipatu dugun bezala, drama hau gure herrian ere presente egon da, indarkeriaz baliatu diren eta pertsonak desagerrarazi dituzten eragileak pluralak izan baitira, oinaze ugari sorrarazi dutenak.

Senide edo laguna non dagoen ez jakiteak eta desagertzearen inguruabarrak ez ezagutzeak sortzen duten mina eta sufrimendua izugarriak eta sendatzen oso zailak dira. Hala jakinarazi digute askotan biktima ezberdinek. Beren esanetan, egia da behar dutena, egia jakiteko eskubidea dute elementu nukleartzat, abiapuntutzat, justiziatzat.

Ezinbestekoa da biktima horiei eta haien senideei dagokien egia bermatzea. Eta hori, gure ustez, euskal gizarte osoaren erantzukizuna da, bere herritarrena, bere eragile instituzional eta politikoena eta bere gizarte-erakundeena.

Horregatik guztiagatik, beharrezkotzat jotzen dugu biktima horien errealitatea konponbide agendara gehitzea:

Arazo horri irtenbidea emateko beharra aldarrikatzeko;

Desagerpenen erantzule direnei erantzukizunak beren gain har ditzatela eta giza eskubideen urraketa larri horiek konpontzeko ahalik eta pista gehien eman ditzatela eskatzeko;

Eta gertatutakoaren memoriak ez errepikatzeko berme gisa funtziona dezan eta gizarte gisa blindatu gaitzan.

Jakin badakigu kasu horiek konpontzeak zailtasun espezifikoak dakartzala, hala nola informaziorik eza, ikertzeko baliabiderik eza, informazio-iturri fidagarriak lortzeko oztopoak, prozedura judizial/administratiboetako zailtasunak, etab.

Hori guztia, gure ustez, konponbidean jarri behar da, azken urteotan beste erronka garrantzitsu batzuei (ETAren armagabetze zibila edo desegitea, esatera) aurre egiteko erabili dugun estrategia berarekin, hain zuzen ere: adostasun zabalak artikulatuz. Adostasun sozial, politiko eta instituzionalak.

Foro Sozial Iraunkorrean behin baino gehiagotan aipatu dugu beharrezkoa iruditzen zaigula Egiaren Batzorde bat abian jartzea, beste gai askoren artean, gaur aipagai ditugun kasuen aitorpena eta erreparazioa ahalbidetzeko, zailtasun bereziak sortzen baitituzte (preskripzioa, informazio falta, ikertzeko baliabiderik eza, etab.). Eta, gainera, kasuak argitzea erraztuko duen informazio garrantzitsua biltzeko orduan, bermeak eskaini ahal izateko.

Esan behar dugu pozik gaudela. Izan ere, gaur hemen ordezkatzen ari zareten alderdi politikoak Eusko Legebiltzarra osatzeko azken hauteskundeetara aurkeztu zinetenean mahaigaineratu zenituzten hauteskunde-programak irakurri genituen, eta bertan ikusi ahal izan genuen gertatutakoaren egia osoa ezagutzeko eta giza eskubideen urraketa guztiak aitortzeko helburuak gehiengo oso zabal batek partekatzen dituzuela.

Eskaera

Hori dela eta, behartutako desagertze horien inguruan kontzientziatzeko, eta berriz gerta ez dadin bermatzeko, Foro Sozial Iraunkorrak Batzorde honi eskatzen dio abuztuaren 30a, Behartutako Desagertzeen Biktimen Nazioarteko Eguna, hain zuzen ere, ofizialki ospatzeko; eta, horretarako, su-ontzia jartzeko Eusko Legebiltzarraren sarreran, derrigorreko desagertzeen 7 biktima dokumentatu horiek oroitzeko.

"Horrelako nazioarteko egunak ospatzeak aukera eman dezake herritarrak oro har sentsibilizatzeko indarkerien zikloaren ebazpenari buruzko gai interesgarriei dagokienez, eta, gainera, komunikabideen arreta erakartzeko, iritzi publikoari adieraz diezaioten ebatzi gabeko kasuak oraindik badaudela".

Eskaera honen oinarrian antzeko ezaugarriak dituen beste bat dago. Hain zuzen ere, 2019ko ekainaren 20ko osoko bilkuran Legebiltzar honek onartu zuen Torturaren Biktimei Laguntzeko Nazioarteko Egunaren ospakizuna, fenomeno horren inguruan sentsibilizatzeko, kontzientziatzeko eta arreta deitzeko eta biktimei errekonozimendua eta erreparazioa emateko.

Gainera, Eusko Jaurlaritzak 2018ko martxoaren 24an, Euskal Herriko Unibertsitateko Giza Eskubideen Katedrari egindako enkargua berreskuratu du, "Informe sobre la desaparición de tres jóvenes coruñeses el 24 de marzo 1973" izenburua zuten txosten batean. Txostenak, azken gomendioetako hirugarren puntuan honako hau proposatzen du: "Beraz, ikerketa-eginbideak berriro irekitzeaz harago, datu berririk balego, agian urteko egun bat ezarri beharko litzateke Euskadin jarduten duten botere publikoen egutegi ofizialean, desagertutakoak aldarrikatzea, oroigarri gisa, eta gertatu zenaren bidegabekeria aitortzeko".

Hori guztia, uste dugulako oso garrantzitsua dela ikuspegi integral batetik desagerrarazitako pertsonen berariazko aitorpena gauzatzea: kasu guztiak erreferentziatzat hartuta.